Echtscheiding: een onmogelijke werkelijkheid

'Wanneer is het geoorloofd van iemand te scheiden? Mijn man is ernstig psychiatrisch patiënt. In een verkeerde bui sloeg hij me soms verschrikkelijk. Soms dacht ik dat hij me wilde vermoorden. Inmiddels zijn we gescheiden. Wat had ik moeten doen? Bij hem blijven tot de dood? Ik kon gewoon niet meer.'

Er zijn veel boeken over echtscheiding. Een daarvan heeft wel een heel treffende titel: 'Echtscheiding, een onmogelijke werkelijkheid'. Inderdaad, een huwelijk is per definitie onverbreekbaar. Een huwelijk is een verbond. Een verbond voor het leven, van twee mensen die voortaan niet meer alleen optrekken, maar samen verder gaan. Twee mensen die samen een worden. Letterlijk, als het gaat om de seksuele gemeenschap. Maar het "één vlees" gaat verder dan de seksualiteit, man en vrouw gaan een levenseenheid met elkaar vormen. Ze delen alle dingen die het tijdelijk en het eeuwige leven aangaan. Ze staan elkaar in alles bij. Twee mensen die zo een zijn geworden, kunnen eigenlijk niet meer zonder elkaar. Zo'n eenheid is onverbreekbaar. De enige manier waarop de eenheid van een huwelijk kan worden kapotgescheurd, is door de dood. Dan is het huwelijk ontbonden, omdat het slechts geldt zolang man en vrouw in leven zijn.

Zoals Christus!
Het huwelijk is Gods instelling. Hij is het Die man en vrouw samenbrengt. Het christelijke huwelijk wordt in de Bijbel (Efeze 5) met niets minder vergeleken dan met de diepe eenheid tussen Christus en Zijn gemeente. Zoals Christus Zijn gemeente heeft liefgehad, en Zichzelf voor haar heeft overgegeven, zo zijn de mannen schuldig hun vrouwen lief te hebben. De Bijbel zet hoog in als het om het huwelijk gaat. God heeft het ingesteld!

Diepe sporen
Tegelijk is de praktijk soms zo anders. Daar zwijgt de Bijbel niet over. Wie zijn ogen en oren open heeft ziet en hoort soms van situaties waar de zonde zijn diepe sporen trekt. Denk aan overspel. Dan wordt de eenheid tussen man en vrouw verbroken doordat een van beiden een vlees wordt met een ander. Denk aan huwelijken waarin haat en agressie hoogtij vieren. Denk aan een ernstige psychiatrische stoornis die het samenleven vrijwel onmogelijk maakt. Denk aan vrouwen die door hun man worden mishandeld, soms zelfs van de trap worden gegooid. Denk aan vrouwen die hun man met woorden evenveel pijn doen. Er zijn mannen die verslaafd zijn aan pornografie. Enzovoorts.

Geoorloofd?
Nu is de vraag van een van de lezers van de GezinsGids wanneer echtscheiding geoorloofd is. Het is goed om vast te stellen dat iedere situatie weer anders is. De vraagsteller heeft baat bij een bewogen pastorale begeleiding, waarbij gezocht wordt naar de weg die de Heere wijst in haar situatie. Toch kunnen vanuit de Bijbel wel enkele algemene lijnen worden aangegeven.

Overspel is een Bijbelse grond voor echtscheiding. Daar is de Bijbel duidelijk over. Overspel is zo'n vergaande vorm van ontrouw dat de unieke eenheid tussen man en vrouw gebroken wordt als daar een derde tussen komt. Let wel: als er overspel heeft plaatsgevonden hoeven man en vrouw niet te scheiden. De weg van berouw, bekering en werken aan herstel, is altijd open. Met Gods hulp kan een gebroken huwelijk soms, dwars door de zondige werkelijkheid heen, toch genezen.
In 1 Korinthe 7:15 wordt gesproken van de zogenaamde 'godsdienstige reden' om te scheiden. Het gaat in de Korinthebrief om een echtpaar waarvan een van beiden christen wordt, maar de ander niet. Paulus geeft duidelijk aan dat de gelovige in dat geval nooit het initiatief mag nemen voor een scheiding. Maar 'indien de ongelovige scheidt, dat hij scheide'.
Naast het bovengenoemde zijn er tal van situaties te noemen waarbij echtscheiding de enige mogelijkheid lijkt. Denk aan ernstige mishandeling. Denk aan een psychiatrische stoornis die het samenleven onmogelijk maakt. Denk aan een vader die zijn kinderen mishandelt, moet de moeder dan maar bij hem blijven? We komen daarmee in concrete voorbeelden, die niet zo een op een in de Bijbel zijn terug te vinden. Op grond van de Bijbel kunnen we dan ook niet zomaar zeggen dat echtscheiding in dit soort situaties geoorloofd is. Sommigen reformatoren en nadere reformatoren waren hierin tamelijk ruimhartig. Mensen als Luther, Beza en Voetius zagen ernstige situaties zoals mishandeling en alcoholisme als een vorm van 'kwaadwillige verlating' en meenden dat echtscheiding in zulke situaties geoorloofd was. Anderen, waaronder Calvijn, laten deze ruimte niet zozeer.

Pastoraat
Het zal duidelijk zijn dat we het hebben over diep ingrijpende vraagstukken. In de praktijk lijkt een echtscheiding vaak de enige mogelijkheid. Omdat de gebrokenheid door de zonde groot is. Als er geen duidelijke Bijbelse echtscheidingsgrond is wordt soms gekozen voor een scheiding van tafel en bed. Laten we er echter niet te snel van uitgaan dat een gebroken situatie uitzichtloos is. De Heere is een God van wonderen! Hij wil op het gebed een uitkomst geven die wij absoluut niet voor mogelijk hadden gehouden. Bij huwelijksproblemen is een bewogen en betrokken pastorale begeleiding onmisbaar. In het pastoraat moet de zonde eerlijk worden blootgelegd, moet gewezen worden op ieders verantwoordelijkheid. In een pastoraal gesprek mag de Heere worden gesmeekt om Zijn uitredding. Vaak is bij huwelijksproblemen ook professionele hulpverlening nodig.

Vurige pijlen

We mogen wel zeggen dat de vorst der duisternis zijn vurige pijlen in het bijzonder richt op de vernietiging van het christelijke huwelijk en het christelijke gezin. Door haat en verwijdering te zaaien in een huwelijk berooft hij de kerk van haar getuigenis! Iedere ware christen mag daarom wel het schild van het geloof hanteren om zijn vurige pijlen te blussen. Het is geen overbodige luxe dat de christelijke gemeente ernst maakt met het huwelijkspastoraat. Niet alleen als er problemen zijn. Maar juist ook preventief. In huwelijkstoerusting en huwelijkscatechese mogen (jonge) echtparen worden toegerust. Omdat het Woord van God een schat aan waardvolle inzichten aanreikt die doorverteld moeten worden!

 

Wie zich verder wil verdiepen in dit onderwerp kan waardevolle informatie vinden in onder andere de volgende boeken:

• 'De heilige huwelijke staat' van ds. W. Silfhout e.a.
  
• 'Het huwelijk gewogen' van dr. J. van Bruggen
  
• 'Echtscheiding, een onmogelijke werkelijkheid' van mr. J.W.A. van Dommelen e.a.
  

Door Erik-Jan Verbruggen, regiomanager, maatschappelijk werker VO. Dit artikel verscheen eerder in de GezinsGids.