Seksuele opvoeding van tieners - Erik-Jan Verbruggen

Er was eens een vader die zijn 15-jarige zoon seksuele voorlichting wilde geven. Hij nam zijn zoon apart en zei: "Jongen, ik wil eens met je praten over de voortplanting van het menselijk geslacht." Zijn zoon antwoordde: "Dat is goed pa, wat wilt u weten?"

In de puberteit gebeurt er veel in het leven van een tiener. Alles is in beweging. Een belangrijke ontwikkeling die zich in het leven van een tiener voltrekt is de lichamelijke rijping. Een jongenslichaam ontwikkelt zich tot een mannenlichaam, een meisje wordt vrouw. Het is belangrijk dat ouders op een goede manier leiding geven aan dit proces van seksuele rijping. Dat begint al vroeg. Als kinderen van jongs af aan ervaren hebben dat ouders vragen over intieme onderwerpen niet uit de weg gaan, zal er ook in de puberteit meer openheid zijn om hierover te spreken. Daarnaast is het belangrijk dat kinderen voor of rond hun 10e jaar seksueel worden voorgelicht. De vader in het bovenstaande voorbeeld was aan de late kant. Kinderen moeten van hun ouders horen wat seksualiteit is, waar kinderen vandaan komen en welke lichamelijke veranderingen hen te wachten staan. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat er nog altijd teveel ouders zijn die verzuimen hun kinderen seksueel voor te lichten. Zeker, dan ontdekken kinderen ook wel wat seksualiteit is. Maar 'van de straat', en daarmee krijgen ze geen zuiver beeld van seksualiteit. Ouders hebben een taak in de seksuele voorlichting van hun kinderen, maar daarmee stopt het niet. Daarom verdient het de voorkeur om over seksuele opvoeding te spreken. Dat is geen eenmalig gebeuren. In de seksuele opvoeding geven ouders leiding aan het seksuele rijpingsproces dat zich afspeelt in het lichaam en de leefwereld van hun tieners.

Bijbel
Seksuele opvoeding mag gebeuren bij het licht van een open Bijbel. De Heere heeft de gave van seksualiteit gegeven. Seksualiteit is niet vies of raar, maar door de Heere bedoeld. De mens is door de Heere geschapen als man en vrouw, ieder in hun eigenheid. Seksualiteit is in de schepping gelegd. Al in het paradijs kregen Adam en Eva de heilige opdracht om een vlees te zijn en zich te vermenigvuldigen. In Genesis 2:25 lezen we die prachtige woorden: 'En zij waren beiden naakt, Adam en zijn vrouw; en zij schaamden zich niet'!

Tegelijkertijd moet gezegd worden dat het niet zo mooi en goed is gebleven. Want na Genesis 2 komt Genesis 3. De zonde heeft ook de mooie gave van seksualiteit aangetast. De gevolgen zien we om ons heen. Ook in de Bijbel lezen we van seksuele misstanden. Overspel, incest, homoseksualiteit, seksuele onreinheid, de Bijbel verzwijgt het niet. Seksuele zonden vormden een hele reële bedreiging voor de nieuwtestamentische gemeente. Het is goed dat ouders bij het spreken over seksualiteit deze gegevens met hun kinderen bespreken. Tieners mogen vanuit de Bijbel een positief beeld meekrijgen over seksualiteit. Maar ook mag niet verzwegen worden dat juist op het terrein van de seksualiteit de zonde zijn verwoestende werk doet.

Opvoedingsboek
Naast de Bijbel er nog een boek dat onmisbaar is in de seksuele opvoeding. Dat boek wordt door elke tiener gelezen. Dit boek is bepalend voor zijn of haar beeld van seksualiteit. Daarom moeten ouders zeker weten wat daarin staat. Dat boek zijn de ouders. Ouders vormen een belangrijk identificatiefiguur voor hun tieners. De manier waarop ouders met elkaar omgaan vormt hun beeld van een huwelijk en van seksualiteit. Laten ouders zien dat het fijn is om bij elkaar te zijn, gaan ze vriendelijk en respectvol met elkaar om? Is er warmte in de manier waarop ouders elkaar bejegenen? Elke tiener leest dit 'boek'. Het is goed dat ouders zich ervan bewust zijn dat ze de eerste man en de eerste vrouw zijn in het leven van hun kinderen. Ouders zijn bepalend voor het beeld dat hun kinderen ontwikkelen over man-zijn, vrouw-zijn, huwelijk en seksualiteit.

Gesprek

Het is niet eenvoudig om met tieners te praten over seksualiteit. Ouders zelf ervaren daarin schroom en ook tieners praten met hun ouders niet zo gemakkelijk over seksualiteit. Dat doen ze eerder met hun leeftijdsgenoten of met andere volwassenen. Een zekere terughoudendheid in het spreken over seksualiteit kan ook geen kwaad, maar het moet wel gebeuren! Betrokkenheid op de leefwereld van een tiener is een belangrijke voorwaarde voor een vertrouwelijk gesprek over seksualiteit. Praten over seksualiteit lukt niet altijd als je elkaar recht in de ogen kijkt, maar onder de afwas, tijdens een autoritje of bij een avondwandeling, kan er soms een goed gesprek ontstaan. Een aantal suggesties voor een gesprek over seksualiteit:

Het is belangrijk om tieners te vertellen dat een ontwakend seksueel gevoelsleven heel normaal is. Tieners kunnen erg in de war zijn over wat er in hun lichaam gebeurt. Jongens kunnen zich bijvoorbeeld erg schamen over een nachtelijke zaadlozing. Als ouders laten weten dat vrijwel iedere jongen daarmee te maken heeft, leren ze hun kind hiermee omgaan.

Tieners kunnen onderling of op school soms heftig discussiëren over seks voor het huwelijk, voorbehoedsmiddelen, 'moeten trouwen', enz. Het is goed om dergelijke gesprekken ook in het gezin te voeren. Ouders helpen hun tieners daardoor om zich een mening te vormen over seksualiteit, en deze mening te verwoorden.
De wereld om ons heen staat bol van seksuele prikkels. Elke tiener hoort wel eens schuine grappen, of heeft pornografische informatie gezien in blaadjes of via internet. In films en liedjes draait veel om seks. Het is belangrijk dat ouders uitleggen dat hiermee een verkeerd beeld van seksualiteit wordt gegeven. Liefde en seksualiteit worden van elkaar losgemaakt. Seks verwordt tot 'fastfood' waar je van kunt genieten zonder elkaar lief te hebben. Ouders moeten hier tegenover een positief en bijbels antwoord bieden.

Volgens cijfers heeft naar schatting 60% van de meisjes en 98% van de jongens ervaring met zelfbevrediging. Ook zelfbevrediging is dus een thema om bespreekbaar te maken. Zelfbevrediging is een manier om seksuele spanningen te ontladen, maar het is wel belangrijk dat tieners leren om hun seksuele prikkels onder controle krijgen. Over zelfbevrediging is goede lectuur beschikbaar.

Het is onmisbaar dat ouders hun kinderen leren dat er grenzen zijn. Velen zijn voor hun leven getekend door seksueel misbruik. Daarom is het belangrijk dat ouders hun kinderen leren om 'nee' te zeggen tegen ongewenste intimiteiten. En dat ze uitleggen dat seksuele verlangens nooit aan een ander mogen worden opgedrongen.

Door: Erik-Jan Verbruggen, maatschappelijk werker.